Niedziela handlowa czy niehandlowa?

Uczynienie niedzieli dniem wolnym od handlu umożliwiło pracownikom marketów wielkoformatowych odpoczynek i spędzenie dłuższego czasu w pełnym rodzinnym gronie. Ustawa miała też w intencji wspierać mały lokalny biznes poprzez umożliwienie sklepom osiedlowym handlu pod pewnymi warunkami w okresie zakazu dla super i hipermarketów.

Zakaz handlu w niedzielę

Obowiązujący w Polsce tzw. zakaz handlu w niedziele ma swoje umocowanie w dwóch aktach prawnych. Pierwszym z nich jest Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, a drugim Ustawa z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.

Ograniczenia handlu w niedzielę w Europie

Podobny zakaz handlu w niedzielę obowiązuje także w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Francji. W Holandii i Hiszpanii przepisy ograniczające handel są regulowane przez władze lokalne. Pewne ograniczenia handlu obowiązują także w Wielkiej Brytanii, choć z tych ograniczeń wyłączona jest Szkocja. W Grecji i Belgii mogą działać jedynie małe sklepy. Norwegia i Szwajcaria również stosują ograniczenia wobec handlu w tym zakresie. Wiele europejskich krajów nie zdecydowało się jednak na podobne rozwiązania. Swobodne podejście do handlu w niedzielę obowiązuje między innymi w Chorwacji, we Włoszech, Portugalii, na Cyprze, w Danii, Estonii, Finlandii, Irlandii, Łotwie, Malcie i kilku innych krajach, choć i tam poszczególne sklepy często podejmują decyzję o pozostawaniu zamkniętymi w niedzielę.

Powody zakazu handlu w niedzielę

Podstawowym powodem, dla którego chciano utrudnić handel w niedziele, było zwiększenie możliwości odpoczynku w gronie rodziny przez pracowników zatrudnionych w sklepach wielkopowierzchniowych. Choć wcześniej prawo pracy określało, ile dni wolnych należy się pracownikowi wobec ilości dni w pracy, a wielu pracodawców oferowało wyższe wynagrodzenie dla pracowników na niedzielnych zmianach, osoby pracujące w niedziele musiały wykorzystać dni wolne w środku tygodnia, gdy dzieci chodziły do szkoły, a partnerzy wykonujący inne zawody chodzili do pracy. To powodowało, że rodzina, w której jedna z osób była pracownikiem handlu, często nie była w stanie spędzić jednego dnia w pełnym gronie.

Nie bez znaczenia jest też tradycyjna rola niedzieli w życiu religijnym katolików i innych wyznań chrześcijańskich. Jeszcze w 2015 roku Polska Rada Ekumeniczna apelowała w liście otwartym "Apelujemy do pracowników, by w niedziele i święta nie podejmowali niekoniecznej pracy zarobkowej, a do pracodawców, by uszanowali świętość dnia Pańskiego, nie angażując zawodowo pracowników, jeżeli nie jest to bezwzględnie konieczne".

Wyjątki od zakazu handlu w niedziele

Art. 6 ust. 1, ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni przewiduje aż 32 wyjątki od zakazu, który definiowany jest poprzednim artykule tej samej ustawy. Należą do nich między innymi możliwość handlu:

• w aptekach;

• w lecznicach dla zwierząt;

• w sklepach z pamiątkami lub dewocjonaliami;

• w sklepach z prasą;

• w placówkach pocztowych;

• w obiektach infrastruktury krytycznej;

• w hotelach;

• w miejscach prowadzących działalność z zakresu kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku;

• w placówkach handlowych organizowanych przy okazji wydarzeń — festiwali, jarmarków itp.;

• w zakładach leczniczych zajmujących się potrzebami osób wymagających całodziennych świadczeń zdrowotnych;

Do innych wyjątków należą także również hurtownie rolnicze, środki transportu, strefy wolnocłowe, dworce, lotniska, stacje paliw, cukiernie, lokale gastronomiczne, kwiaciarnie, a także sprzedaż z automatów wydających towar oraz sprzedaż internetowa.

Co ciekawe ustawa poszerza również zakres zakazu, poza niedziele handlowe i święta. W dniach 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy dozwolony jest handel jedynie do godziny 14:00. Należy pamiętać, że formalnie wspomniane dni nie należą do świąt. Ich wyszczególnienie niewątpliwie jednak ma służyć ułatwieniu pracownikom przygotowań do rodzinnego spędzania świąt.

W związku z tym, że zakaz nie dotyczy placówek pocztowych, przypadek ten stał się źródłem obchodzenia prawa przez sklepy, które przy pomocy włączania działalności pocztowej do oferty swoich usług znalazły sposób, aby nie rezygnować z niedzielnego handlu. Problem ten naprawiła nowelizacja, która doprecyzowała, jak duży procent (40%) przychodów powinien pochodzić z tego typu działalności, co zniwelowało proceder, w którym sklepy przemieniały się w placówki pocztowe, aby prowadzić działalność handlową w niedziele niehandlowe.

Wprowadzenie zakazu handlu wiązało się również z określeniem wysokości kar dla osób, które łamały ów zakaz. Kara grzywny została ustalona na poziomie od 1000 do 100 000 zł.

W intencji osób lobbujących za tym rozwiązaniem ustawa ograniczająca handel w niedzielę ma w efekcie również wspierać małe sklepy osiedlowe, które stanowią jeden z wyjątków od zakazu, w przypadku, gdy za ladą stał właściciel sklepu lub bliski krewny, który nieodpłatnie pomoże w pracy. Pomagająca osoba nie może być jednak pracownikiem świadczącym płatną pracę w tym samym sklepie w pozostałe dni. Sklepy działające w ten sposób mogą przyciągnąć klientów, którym zabrakło jakiegoś z podstawowych produktów lub zapomnieli zrobić zakupy w czasie tygodnia.

Kiedy zrobisz zakupy w niedziele handlowe?

Oryginalna ustawa zakazująca handlu w niedziele wspominała wyjątki, gdy placówki handlowe mogą bez ograniczeń prowadzić swoją działalność także w niedziele. Wskutek tego powstał kalendarz niedziel handlowych. Lista niedziel handlowych, w których możemy sobie pozwolić na większe zakupy, w kolejnych latach od wprowadzenia ustawy, zawierała coraz więcej dni, w których obowiązywał całkowity zakaz handlu. Ogólne zasady odstępstw od zakazu handlu w niedziele dotyczyły:

• dwóch niedziel bezpośrednio przed Bożym Narodzeniem;

• jednej niedzieli bezpośrednio poprzedzającej Wielkanoc, czyli Niedzielę Palmową;

• ostatniej niedzieli stycznia, kwietnia, czerwca i sierpnia, chyba że w tych dniach wypada święto wolne od pracy, co może zdarzyć się w kwietniu w przypadku Wielkanocy oraz maju z powodu Zesłania Ducha Świętego (Zielonych Świątek);

W roku 2018 dodatkowo pierwsza i ostatnia niedziela każdego miesiąca od marca była również wyłączona z zakazu, co sprawiało, że w ciągu aż 29 niedziel można było robić zakupy nawet w galeriach handlowych. W 2019 każda ostatnia niedziela miesiąca była handlowa, chyba że wypadała w dniu święta wolnego od pracy. Od 2020 roku obowiązuje limit maksymalnie siedmiu niedziel handlowych wyłączonych z zakazu zgodnie z wyjątkami wymienionymi wyżej.

Niedzielne zakupy w Internecie

Trudno sobie wyobrazić, by podobny zakaz realnie działał wobec sklepów internetowych, w których system jedynie zbiera zamówienia i nie zmusza nikogo do dodatkowej pracy w handlu w niedziele. Zamówienia są zazwyczaj wysyłane kolejnego dnia w poniedziałek. Chociaż sklepy internetowe mogą nie być skuteczną odpowiedzią na problem nagłego braku soli, cukru czy papieru toaletowego, zakupy w sklepach i marketplace'ach internetowych umożliwiają spokojne zaplanowanie wydatków i porównanie cen. Progi darmowej dostawy zachęcają również do robienia zapasów towarów, o których uzupełnieniu najczęściej zdarza się zapomnieć.

W medme sklep zrobisz zakupy w wielu kategoriach produktów codziennego użytku. Mając zapasy cukru, soli, mąki, oleju, makaronu, kaszy, ryżu, konserw, niedzielny obiad nigdy nie będzie stanowił problemu. Podobnie kupując wcześniej produkty higieniczne: papier toaletowy, podpaski nie zastanie nas przykra sytuacja. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby przy okazji zakupów wrzucić do koszyka również suplementy diety i kosmetyki dla całej rodziny, zabawkę — prezent dla dziecka i perfumy dla partnera lub partnerki. W dodatku zaoszczędzimy czas potrzebny na dojazd do sklepu, a paczka zostanie przywieziona pod nasze drzwi lub do pobliskiego automatu paczkowego.

W medme sklep każda niedziela jest niedzielą handlową, a najbliższa niedziela handlowa przypada już w najbliższą niedzielę.